TOPMANAGEMENT

Aandeel vrouwen in topfuncties bedrijfsleven 2004


Onderzoek t.b.v. de Emancipatiemonitor 2004 SCP
Bedrijfsleven
TABEL 1 Aandeel van vrouwen in Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen in de grootste bedrijven in 1992, 1999, 2001, 2003
TABEL 2 Aandeel vrouwen in Raden van Bestuur en Commissarissen in de grootste Nederlandse en buitenlandse bedrijven in 1999, 2001, 2003
TABEL 3 Aandeel vrouwen in Raden van Bestuur en van Commissarissen in de grootste 500 bedrijven in 1999, 2001, 2003 per bedrijfstak

Tabel 1
Aandeel van vrouwen in Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen in de grootste bedrijven in 1992, 1999, 2001, 2003
Grootste bedrijvenRaden van bestuurRaden van CommissarissenTotaal aandeel
van vrouwen
BedrijvenAantalMannenVrouwenMannenVrouwen 
Top 25
19922314500,0%20094,3%2,5%
19992513400,0%171158,1%4,7%
20012511700,0%152137,9%4,6%
20032511010,9%147117,0%4,5%
Top 100
19928142300,0%616203,1%1,9%
19999741610,2%486356,7%3,8%
20019736771,9%479387,4%5,1%
2003100378133,3%449296,1%4,8%
Top 500
19994571370130,9%1595734,4%2,8%
20014861423261,8%17361025,5% 3,9%
20034961529473,0%1615885,2%4,1%
Top 5000
199261352,2%
19995238177(2,5%) 223(3,1%)(2,8%)
20015107218(3,1%)240(3,4%)(3,1%)
2003344167902533,6%52032214,1%3,8%

N.B.
Grootste bedrijven: gemeten naar Eigen Vermogen van het laatst bekende jaar.
Aantal: Aantal bedrijven waarvan gegevens bekend.
Raden van Bestuur: Raden van Bestuur, Directies, Hoofddirecties en Algemeen Directeur, enz.
Raden van Commissarissen: Raden van Commissarissen, Adviseurs van Raad van Bestuur, Bestuur, Raad van Beheer, enz.
Percentages: Indien tussen haakjes, dan is er sprake van schatting of (+ en -) zijn de aantallen gering.

Trend: De groei neemt af of slaat zelfs om in daling (bij raden van commissarissen in top 500)


Raden van bestuur
Nog steeds geldt in grote lijnen des te kleiner de bedrijven des te meer vrouwen in de raad van bestuur: Top 25: 0,9%, Top 100: 3,3%, Top 500: 3,0%, Top 5000: 3,6%. uitzondering is de top 100, maar daar zijn de absolute aantallen gering. Over 2003 zijn exacte cijfers bekend over mannelijke en vrouwelije bestuurders van de top 5000 in tegenstelling tot voorgaande jaren. Hiermee lijkt het steekproefsgewijze vastgestelde gemiddelde aantal bestuurders van 1,38 (in 2003 2,05)aan de lage kant geweest. Hierdoor zijn de geschatte percentages van 2001 en 1999 waarschijnlijk ongeveer 1% te hoog geweest en zal de stijging over de laatste 2 jaar nog groter zijn.Verklaring voor de hogere participatie van vrouwen in de besturen van de top 5000 is onder andere dat bij kleinere bedrijven steeds meer familiebedrijven (50 tot 70%) voorkomen en de vrouwelijke familieleden veel beter in het bedrijfsnetwerk zitten en daardoor eerder opgenomen worden in de leiding. De verschillen worden kleiner omdat percentage vrouwen in top 100 harder (+74%) groeit dan top 500 (+67%) en top 5000 (+16%).
Raden van commissarissen
Nog steeds geldt des te kleiner de bedrijven des te minder vrouwen in de raad van commissarissen. Het omgekeerde dus van de raden van bestuur. Top 25: 7,0%, Top 100: 6,1%, Top 500: 5,2%, Top 5000: 4,1% Over 2003 zijn exacte cijfers bekend over mannelijke en vrouwelije commissarissen van de top 5000 in tegenstelling tot voorgaande jaren. Hiermee lijkt het steekproefsgewijze vastgestelde gemiddelde aantal commissarissen van 1,39 (in 2003 3,45)aan de lage kant geweest. Hierdoor zijn de percentages van 2001 en 1999 waarschijnlijk ongeveer 0,5% te hoog geweest en zal de stijging over de laatste 2 jaar nog groter zijn. Evenals bij raden van bestuur worden bij commisarissen verschillen tussen top 25 en top 5000 kleiner. In de top 25 is het aantal vrouwelijke commissarissen zelfs sterker afgenomen (-11%tegen –2,5% in 2001), terwijl die in de top 5000 sterker groeiden (21% tegen 10% in 2001).
De verklaring voor de geringere vrouwen-participatie in de top 500 is mogelijk dat raden van commissarissen bij kleinere bedrijven veel minder voor komen of aanzienlijk kleiner zijn, waarbij de maatschappelijke en daardoor de commerciële druk om een vrouw op te nemen gering is. De opname van een vrouw in zo’n kleine raad van commissarissen zou ook al meteen veel invloed voor die vrouw betekenen. Het zijn bovendien nagenoeg allemaal BV's, waarbij de invloed van commissarissen veel geringer is, waardoor het vrouwelijke familienetwerk mogelijk ook minder geïnteresseerd is. De groei van het percentage vrouwen in de raden van commissarissen in de top 5000 heeft mogelijk te maken met een toename van het aantal raden van commissarissen, waarbij men al snel denkt aan vrouwen in de familie.
Verschuivingen
Terwijl de trend in de raden van bestuur van afnemende groei van het percentage vrouwen zich voortzet, lijkt in de raden van commissarissen zich een trendbreuk voor te doen. Ook bij de top 100 en 500 doet zich inmiddels een daling voor, terwijl in de top 5000 een versterkte groei voordoet. Het resultaat is uiteindelijk wel hetzelfde , namelijk dat de percentages naar elkaar toegroeien. Maar dan wel versterkt.
De verklaring voor de dalende vrouwen-participatie in de top 25, 100 en 500 is mogelijk dat vrouwen wellicht de dupe zijn van een geringere belangstelling voor emancipatie in deze slechtere economische tijden. Mogelijk delven ze ook het onderspit door het grotere aanbod en de concurrentie op deze arbeidsmarkt.


Tabel 2
Aandeel vrouwen in Raden van Bestuur en Commissarissen in de grootste Nederlandse en buitenlandse bedrijven in 1999, 2001, 2003
Nederlandse bedrijvenRaden van bestuurRaden van Commissarissen
BedrijvenAantalMannenVrouwenAantalMannenVrouwen
Top 25
19992011100,0%143127,7%
2001178300,0%122118,3%(+8%)
2003178211,2%(15)127107,3%(-12%)
Top 100
19996328300,0%369297,3%
20015018931,6%331277,5%+3%
20036726482,9%(+81%)(54)365266,6%-12%
Top 500
199928684350,6%1178584,7%
2001315869141,6%(+167%)1273805,9%+26%
20033361041312,9%+81%(246)1274795,8%-2%
Top 5000
2003267051512154,0%>(1243)41391954,5%<
Buitenlandse bedrijvenRaden van bestuurRaden van Commissarissen
BedrijvenAantalMannenVrouwenAantalMannenVrouwen
Top 25
199952300,0%2839,7%
200183400,0%3026,3%(-35%)
200382800,0%42014,8%(-24%)
Top 100
19993413310,7%11764,9%
20014717842,2%148116,9%(+41%)
20033311454,2%(+91%)(17)8433,4%(-51%)
Top 500
199917152781,5%417153,5%
2001171554122,1%+40%463224,5%+29%
2003160448163,2%+52%(82)34192,6%-42%
Top 5000
20036871639382,3%<(327)1064262,4%<

N.B.
Buitenlandse bedrijven zijn in Nederland gevestigde bedrijven, waarvan controlerend belang buitenlands.
"<" en ">" geeft de relatie tussen het percentage van de top 5000 en top 500.

Trend: Het verschil tussen buitenlandse en Nederlandse raden van bestuur neemt nog steeds af. Bij de raden van commissarissen doet zich een omkering voor.



Algemeen
Het aandeel buitenlandse bedrijven is weer met enige percentages afgenomen. Ditmaal van 35% naar 32%. Het verschil tussen percentage vrouwen in top van Nederlandse en buitenlandse bedrijven zit niet in dochterbedrijven Dochterbedrijven hebben niet significant meer of minder vrouwen in de top en de buitenlandse bedrijven zijn relatief niet vaker dochterbedrijven.
Raden van bestuur
Vooral in Raden van Bestuur bij buitenlandse bedrijven zitten meer vrouwen. Het verschil wordt echter minder door een grotere toename bij de Nederlandse bedrijven, hoewel de groei afneemt (van 167% in 2001 naar 81% in 2003). Hierbij dient aangetekend te worden dat de aantallen vrouwen vooral bij de buitenlandse bedrijven tamelijk gering zijn.
De meerderheid van de buitenlandse bedrijven hebben een Angelsaksisch grootaandeelhouder. Bij deze moederbedrijven zitten ook meer vrouwen in de raden van bestuur. Vandaar waarschijnlijk dat hetzelfde het geval is bij hun participaties. Opmerkelijk is dat het beeld bij de top 5000 omgekeerd is. De Nederlandse bedrijven hebben een hoger percentage vrouwen (4,0% tegen 2,3% bij buitenlandse bedrijven). De kansen van vrouwen bij kleinere familiebedrijven is nog groter dan bij Angelsaksische dochterondernemingen.
Raden van commissarissen
Uiteraard heeft zich ook hier over de gehele linie een omslag voorgedaan. De toename is veranderd in een afname.
Bij de Raden van Commissarissen neemt het grotere aandeel vrouwen bij Nederlandse bedrijven (5,8%) dan buitenlandse bedrijven (2,6%) anders dan in 2001 weer toe. In die zin dat de afname bij buitenlandse bedrijven (-42%) veel groter is dan bij Nederlandse bedrijven (12%). De verklaring is erin gelegen dat waarschijnlijk de buitenlandse bedrijven minder maatschappelijke invloed ondergaan. Zij zijn bijvoorbeeld ook veel minder bekend. Ook lijken hier kleinere raden van commissarissen in het nadeel van vrouwen.
Verschuivingen
De toename van vrouwelijke bestuurders bij de Nederlandse bedrijven is hoger dan bij buitenlandse bedrijven, waardoor het verschil afneemt. Deze groeiende percentages zijn veel hoger dan de afnemende percentages bij de raden van commissarissen, waar zich inmiddels een omgekeerde tendens voordoet. Daarom kunnen we nog steeds maar in mindere mate concluderen dat Nederland Angelsaksischer wordt.





Tabel 3
Aandeel vrouwen in Raden van Bestuur en van Commissarissen in de grootste 500 bedrijven in 1999, 2001 en 2003 per bedrijfstak
Grootste bedrijvenRaden van bestuurRaden van Commissarissen
AantalMannenVrouwenAantalMannenVrouwen
A Landbouw, jacht en bosbouw
19990----,-%-----,-%
20013600,0%1100,0%
200321300,0%(0)000,0%
Top 50005111843,3%(20)1100,0%
B Visserij
19990-----,-%------,-%
20010-----.-%------,-%
20030-----.-%------,-%
Top 50001200,0%(0)000,0%
C Winning van delfstoffen
1999114800,0%1615,9%
200129 +9411,1%5123,8%
2003319822,0%(6)3512,8%
Top 50004814542,7%(10)5311,9%
D Industrie
199915747761,2%537203,6%
200115450191,8% +465244,9% +
2003173 +539203,6% +(108)481214,2%
Top 500011422221632,8% <(569)1698583,3% <
E Productie en distributie elektriciteit, aardgas en wateraardgas en water
1999172900,0%1241510,8%
2001152700,0%971110,2%
2003 122500,0%(11)8055,9% -
Top 5000 304900,0%(26)162169,0% >
F Bouwnijverheid
1999226100,0%8022,4%
20019 --2900,0%3637,7%
2003154712,1%(8)4200,0%
Top 5000334547132,3%(106)25283,1% >
G Reparatie van consumentenartikelen en handel
199913937630,8%391123,0%
200163 --17621,1%175105,4%
20036724241,6%(36)14763,9% -
Top 50008831750794,3% >(327)943272,8%
H Horeca
19992500,0%500,0%
200161516,3%2314,2%
200347112,5%(2)12320,0%
Top 5000437778,3%(21)69 1012,7% <
I Vervoer, opslag en communicatie
1999237911,3%10221,9%
200130+10032,9%115108,0% +
2003338755,4%(29)137128,1%
Top 500022642822 4,9%(107)365174,5% <
J Financiële instellingen
19995221310,5%247166,1%
2001145 ++37771,8% +645334,9% --
2003107 -326123,6% +(92)494244,6% -
Top 5000247675304,3% >(195)912444,6%
K Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende zaken en zakelijke dienstverlening
1999215723,4%7911,3%
2001216123,2%7245,3%
200341 +12221,6%(28)14096,0% +
Top 5000294624142,2%(143)490193,7% <
L Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen
19993800,0%300,0%
20010----.-%----.-%
20030-----.-%------,-%
Top 50000-----.-%------,-%
M Onderwijs
19990-----,-%------,-%
20010-----.-%------,-%
20030-----.-%------,-%
Top 50003400,0%(1)200,0%
N Gezondheids- en welzijnszorg
19990-----,-%----,-%
20011300,0%400,0%
20030-----.-%------,-%
Top 50003800,0%(3)1100,0%
O Milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening
199941300,0%7330,0%
200110 +3113,1%3949,3%
200392100,0%(6)36410,0%
Top 5000561211611,7%(36)160169,0%
P Particuliere huishoudens met personeel in loondienst
19990-----,-%------,-%
20010-----,-%------,-%
20030-----.-%------,-%
Top 50000-----.-%------,-%
Q Extra-territoriale lichamen en organisaties
19990-----,-%------,-%
20010-----,-%------,-%
20030-----.-%------,-%
Top 50000-----.-%------,-%
N.B. Bedrijfstak: Volgens SBI / BIK-indeling op 2 cijfers.
'+' en '-' geven relevante toe- en afname van aantal bedrijven.
'+' en '-' geven relevante toe- en afname van aandeel vrouwen.
Geen gegevens: 2003 6 ;Top 5000:99
"<" en ">" geeft de relatie tussen het percentage van de top 5000 en top 500.

Trend: Relevante doorgaande toename raden van bestuur bij Industrie en Financiële Instellingen; de relevante doorgaande afname is ook bij Financiële Instellingen


Aantal bedrijven
De toename van Industrie en Verhuur ..... zakelijke dienstverlening laat zien welke bedrijven de overlevers zijn in de stagnatie van de economie.
Raden van bestuur
Alleen bij Industrie en Financials kan relevant geconcludeerd worden dat relatief goed gescoord wordt op percentage vrouwen (3,6%). Er is zelfs sprake van een doorgaande toename vanaf 1999 (respectievelijk 1,2%/1,8%/3,6% en 0,5%/1,8%/3,6%). In alle andere bedrijfstakken is sprake van te geringe aantallen vrouwen om een conclusie te kunnen trekken. Minder relevant is dat Vervoer, opslag en communicatie de hoogst scorende is (5,4%).
Met veel voorbehoud kan geconcludeerd worden dat niet de meest progressieve bedrijfstakken er in positieve zin uitspringen. De hogere score van Industrie kan mogelijk op het conto van de familiebedrijven geschreven worden.
In de nieuwe top 5000 wordt de hoge score van Financiële instellingen teruggevonden met een nog hogere participatie van 4,3%. De lage score van Reparatie van consumentenartikelen en handel in de top 500 (1,6%) wordt in deze top 5000 gelogenstraft met 4,3%. Kleinere bedrijven in deze bedrijfstak scoren dus juist hoog. Vervoer, opslag en communicatie scoort evenals in de top 500 (5,4%)ook hoog in de top 5000 met 4,9%.
Raden van commissarissen
De afname van het aandeel vrouwen in de raden van commissarissen van de top 5000-ondernemingen tekent zich vooral af in de doorgaande afname vanaf 1999 bij Financiële instellingen (6,1%, in 1999 4,9% in 2001 en 4,6% in 2003). Vervoer, opslag en communicatie komt relevant als beste uit de bus (8,1%). Laag scorenden op percentage vrouwen kunnen niet aangewezen worden bij gebrek aan relevante aantallen. Met enig voorbehoud kan vooral bij de raden van commissarissen geconcludeerd worden dat niet de meest progressieve bedrijfstakken er in positieve zin uitspringen. Een doorgaande opwaartse trend valt te bespeuren bij Verhuur … zakelijke dienstverlening (1,3% in 1999, 5,3% in 2001 en 6,0% in 2003). De doorgaande afname bij Financiele instellingen wordt bevestigd door hetzelfde percentage (4,6%) bij de top 5000 als bij de top 500. De weinig relevante hoge scores (20%) van Horeca worden bevestigd in de top 5000 met 12,7% participatie van vrouwen in de raden van commissarissen. Deze score is meer relevant door een hoger aantal vrouwen (10).
Verschuivingen
Industrie en Financiele instellingen zijn bedrijfstakken die in weerwil van de algemene afnemende groei relevant een doorgaande stevige groei van participatie van vrouwen in de raden van bestuur laten zien. Reparatie van consumentenartikelen handel laat de ombuiging in de raden van commissarissen zien met een plotselinge daling van de participatie van vrouwen. De verschillen in de verschillende bedrijfstakken zijn groot, hoewel de meeste cijfers weinig relevant zijn.
Vervoer, opslag en communicatie is overall de hoogst scorende

VERANTWOORDING

BRONNEN
Al de databases zijn in principe samengesteld op basis van informatie van Financieel Economisch Lexicon, inmiddels onderdeel van Reed Business Information. De methodiek van het vergaren van de gegevens door Financieel Economisch Lexicon is sinds 1992 niet wezenlijk veranderd, waardoor de informatie goed vergelijkbaar is. De informatie van Financieel Economisch Lexicon is handmatig overgebracht naar een nieuwe database.
GROOTSTE EIGEN VERMOGEN
De top 25, top 100, top 500 en top 5000 in tabellen 1 t/m 3 zijn bepaald aan de hand van het eigen vermogen van deze ondernemingen.
Het eigen vermogen geeft in het kort weer hoeveel vermogen de onderneming beschikbaar heeft. Bijvoorbeeld om overnames te doen, leningen te verkrijgen, moeilijke tijden te doorstaan, enz. Het voordeel van het gebruik van eigen vermogen als meeteenheid is dat het minder gevoelig is voor manipulatie en daardoor per jaar niet zo veel verschillen, waardoor we in voorkomende gevallen bij gebrek aan recente cijfers over eigen vermogen uit andere jaren hebben kunnen hanteren zonder ernstige afbreuk te doen aan de validiteit van de uitkomsten. Vooral kleinere niet beursgenoteerde geven hun financiële cijfers laat door aan de Kamer van Koophandel. De verschillen in eigen vermogens tussen de verschillende jaren zijn niet groot in de top 500. Wel zijn er grote verschillen in bedrijven in de top 500 gedurende twee jaar. Minimaal eenderde van de top 500 is na twee jaar veranderd.
AANTALLEN
In de tweede en zevende kolom van tabellen 1 t/m 3 is sprake van aantallen. Dit zijn de aantallen bedrijven waarvan de cijfers uit de volgende kolommen bekend zijn of niet "0".
RADEN VAN BESTUUR
Onder raden van bestuur worden verstaan de dagelijkse bestuurders van een onderneming. In de praktijk gaat het over het algemeen om de raden van bestuur of hoofddirecties in geval van de grotere ondernemingen. Bij enkele bedrijven is de Angelsaksische benaming -hoewel niet helemaal vergelijkbaar- executive directors in gebruik. Bij kleinere ondernemingen worden de directies of de algemeen directeuren bedoeld, hoewel niet helemaal vergelijkbaar met leden van de raad van bestuur.
RADEN VAN COMMISSARISSEN
Onder raden van commissarissen worden de niet-dagelijkse bestuurders van een onderneming verstaan. In de praktijk gaat het nagenoeg altijd om de raden van commissarissen. In een enkel geval (Unilever) is er sprake van adviseurs van de raad van bestuur. Bij enkele bedrijven is de Angelsaksische benaming -hoewel niet helemaal vergelijkbaar- non-executive directors in gebruik.
MANNEN
Wij hebben aangenomen dat het om mannen ging als er geen mevrouw vermeld stond. Hoogstwaarschijnlijk is dit in 99% van de gevallen juist.
VROUWEN
Wij hebben aangenomen dat het om vrouwen ging als er mevrouw vermeld stond. Hoogstwaarschijnlijk is dit in 99% van de gevallen juist.
BUITENLANDSE BEDRIJVEN
Buitenlandse bedrijven zijn in Nederland gevestigde bedrijven. Van een buitenlandse onderneming is sprake als een buitenlandse financiële groep van aandeelhouders of een buitenlands bedrijf een controlerend belang heeft. Meestal 100%.
BEDRIJFSTAK
De bedrijfstak is bepaald aan de hand van de SBI / BIK-indeling op 2 cijfers (zie onderstaande tabel). De meeste bedrijven behoren tot meer bedrijfstakken. Aan de hand van de beschrijving is de grootste bedrijfstak-omzet en zodoende de belangrijkste bedrijfstak bepaald.

SBI / BIK-indeling op 2 cijfers
Bedrijfstak2-cijferige code
A: Landbouw, jacht en bosbouw01
B: Visserij05
C: Winning van delfstoffen10-14
D: Industrie15-39
E: Productie en distributie elektriciteit, aardgas en water40-44
F: Bouwnijverheid45
G: Reparatie van consumentenartikelen en handel50-54
H: Horeca55
I: Vervoer, opslag en communicatie60-64
J: Financiële instellingen65-67
K: Verhuur van en handel in onroerendgoed, verhuur van roerende zaken en zakelijke dienstverlening70-74
L: Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen75
M: Onderwijs80
N: Gezondheids- en welzijnszorg85
O: Milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening90-93
P: Particuliere huishoudens met personeel in loondienst95
Q: Extra-territoriale lichamen en organisaties99