TOPMANAGEMENT

Old boys, no girls
2004/10/01 in Elan door Jos van Hezewijk en Marike van Zanten

De lijst Top 100 machtigste commissarissen
Oud-Akzo Nobel-topman Kees van Lede is opnieuw de machtigste commissaris van Nederland. De top-100 toont een steeds verder uiteenvallend old boys network, maar voor jonge toezichthouders blijven de gelederen gesloten, evenals voor vrouwen.

Nummer 1: supercommissaris Kees van Lede
De machtigste commissaris van Nederland brengt niet alleen zijn ervaring als voormalig VNO-voorzitter en ex-topman van Akzo Nobel mee naar de RvC-vergaderingen, maar ook een fantastisch netwerk. Kees van Lede komt uit een familie van ondernemers en politici. Zijn vader leidde jeneverstokerij Blankenheym & Nolet, een oom was directeur van Aku, een voorloper van Akzo. Van Lede is bovendien geparenteerd aan de beste families, onder meer via zijn adellijke vrouw en zijn zus die hofdame van koningin Beatrix is. Naast zijn studie rechten volgde Van Lede een managementopleiding aan Insead. Van dit prestigieuze instituut is hij nu vice-chairman of the Board of Directors. Daarnaast is Van Lede lid van de invloedrijke Amerikaanse denktank The Conference Board.
Rijzende ster: topallochtoon René Dahan
De in het Marokkaanse Fez geboren Dahan noemde zichzelf ooit de 'best betaalde gastarbeider van Nederland.' De voormalig zeeman kwam in 1963 naar Nederland, in het spoor van de liefde en heeft inmiddels de Nederlandse nationaliteit. Als eerste niet-Amerikaan wist hij vervolgens via Esso Nederland op te klimmen tot executive vice-president ExxonMobil. Als president-commissaris van Ahold en toezichthouder bij Aegon, TPG en VNU is hij ook de eerste allochtoon die heeft weten door te dringen tot de top van het Nederlandse bedrijfsleven.
Shell shocked: Henny de Ruiter
Jarenlang ging Henny de Ruiter door het leven als de machtigste bestuurder van Nederland, een kwalificatie die de publiciteitsschuwe conducteurszoon en mede-oprichter van het Republikeins Genootschap zelf verafschuwde. De Ruiter was onder meer president-commissaris bij Ahold, Vopak en Wolters Kluwer en commissaris bij Aegon, Corus, Heineken en Shell, waar hij lid van de groepsdirectie was. Na de boekhoudproblemen bij Ahold kwam De Ruiter zwaar onder vuur te liggen. Gevraagd naar het vinden van opvolgers voor Cees van der Hoeven, Kees Storm en Karel Vuursteen zei hij ooit in ELAN: "Je zou ze moeten kunnen klonen." Die tientallen keren in de pers gekloonde uitspraak moet hem achteraf ernstig berouwd hebben.
Machtigste vrouw: Linda Cook
De Amerikaanse Linda Cook volgt Neelie Kroes straks op als Nederlands machtigste vrouwelijke bestuurder. Cook werd dit voorjaar benoemd tot lid van de groepsdirectie van Shell. Een omstreden benoeming, omdat de voormalige ceo van Shell Canada de harde Angelsaksische managementstijl belichaamt, waar Shell na de reservekwestie nu juist vanaf moet. Cook bekleedt verder een prestigieus commissariaat bij vliegtuigbouwer Boeing en staat zeventiende op de lijst van de vijftig machtigste vrouwen van het blad Fortune.
Wie heeft de meeste?
Acht commissarissen in de top-100 overschrijden het maximaal toegestane commissariaten volgens de code-Tabaksblat.*
Commissaris		Aantal	Teveel
Aad Jacobs		8	3
Joep Brentjens		7	2
Kees Storm		7	2
Jan Michiel Hessels		6	1
Paul van den Hoek		6	1
Kees van Lede		6	1
Maarten van Veen		6	1
Rob Zwartendijk		6	1
Een aantal commissarissen heeft eerder dit jaar een toezichtfunctie afgestoten
Commissaris		Functie
Leo Berndsen		Commissariaat Océ
Morris Tabaksblat		Voorzitterschap RvC Aegon (per 2005)
Kees van Lede		Commissariaat Scania
Jan Michiel Hessels		Commissariaat Laurus
*De code-Tabaksblat maximeert het aantal commissariaten bij Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen op vijf, waarbij een president-commissariaat dubbel telt. De maximering gaat dus niet op voor toezichtfuncties bij niet-beursgenoteerde bedrijven en bij buitenlandse concerns.
Wie is de machtigste vrouwelijke commissaris?
Aantal vrouwelijke commissarissen
2004	1998	1986
6	5	5
Top 5 vrouwelijke commissarissen
1	Neelie Kroes (nr. 20)*
2	Linda Cook (nr. 41)
3	Trude Maas (nr. 46)
4	Dien de Boer-Kruyt (nr. 63)
5	Marike van Lier Lels (nr. 65)
*Neelie Kroes is evenals vorig jaar de machtigste vrouwelijke commissaris van Nederland. Kroes wordt per 1 november echter benoemd tot Europees Commissaris Mededinging en zal om die reden al haar commissariaten en bestuursfuncties opgeven. Linda Cook, cfo van Shell en commissairs bij Intergen en Boeing zal dan de positie van machtigste vrouwelijke commissaris innemen.
Hoe oud zijn de topjongens?
	2004	1998	1986
Gemiddelde leeftijd top 100	61	61	60
Gemiddelde leeftijd top 30	63	63	63
De jongste commissarissen
Marcel Smits (43)		Annemieke Roobeek (46)
Marike van Lier Lels (45)		Martijn van der Vorm (46)
Linda Cook (46)		Peter Voser (46)
De oudste commissarissen
Harry Langman (73)
Floris Maljers (71)
Harry Pennings (70)
Welke opleiding hebben commissarissen?
Het Nederlandse bedrijfsleven wordt bijna exclusief geleid door academici. In 1986 telde de top-100 nog vier commissarissen met alleen lagere school en vijf met alleen middelbare school. Anno 2004 is dat ondenkbaar. Economie is nog steeds de populairste studie, gevolgd door rechten, bètastudies en - in opkomst - bedrijfskunde. De Erasmus Universiteit Rotterdam levert nog steeds de meeste (latere) commissarissen af, gevolgd door de TU Delft, de Universiteit van Amsterdam en de Rijksuniversiteit Leiden. Het minst populair bij commissarissen in spe is de Vrije Universiteit. Ook buitenlandse opleidingsinstituten zijn populair: één op de tien commissarissen volgde een opleiding in het buitenland. Hoewel het onderwijs (en ook het commissariaat) sinds de jaren zestig een stuk minder elitair geworden is, is nog steeds tachtig procent van de commissarissen lid van het studentencorps geweest.
Welke bijbaantjes hebben commissarissen nog meer?
Sector		2004	1998
Wetenschap		38%	25%
Cultuur		26%	10%
Gezondheidszorg		21%	20%
Overheid		18%	17%
Overig		36%	28%
Top-3 commissarissen met de meeste bijbaantjes
Elco Brinkman		8
Ewald Kist en Godfried van der Lugt, ex aequo		7
Jan Kalff		6

Maar liefst negen zware commissariaten telt het toezichtportfolio van Kees van Lede. Daarmee bekleedt de oud-topman van Akzo Nobel opnieuw de machtigste positie in het Nederlandse bedrijfsleven. Na zijn terugtreden als ceo aanvaardde Van Lede vorig jaar een baaierd aan commissariaten bij de fine fleur van het Nederlandse bedrijfsleven, met in zijn achterhoofd een simpel rekensommetje: 200:8=25. Het werkzame bestaan van de gepensioneerde topmanager telt nog steeds zo'n tweehonderd dagen, die hij zo goed mogelijk verdeelt over zijn acht toezichtfuncties (waarbij we Sara Lee Corp en Sara Lee/DE voor het gemak over één kam scheren). In tijden van crisis heeft Van Lede dus zo'n vijfentwintig dagen per commissariaat beschikbaar. Bij KLM bijvoorbeeld zal Van Lede die tijd hard nodig gehad hebben: een fusie vreet nu eenmaal tijd en zeker een samengaan met de zo heel anders geaarde Fransen.
Ook de nummer 2 op de lijst, Aad Jacobs, heeft dit jaar zijn handen meer dan vol gehad. Vooral zijn president-commissariaat bij Shell hield hem van de straat, hoewel Jacobs ook tijdens de reservekwestie aanvankelijk keurig op afstand wist te blijven, geheel volgens beproefde Rijnlandse traditie. Toen Shell-bestuurder Walter van de Vijver tijdens een lunch in november hintte op reserveproblemen, raadde Jacobs hem aan de kwestie met Philip Watts te bespreken, tot grote verbazing van de Britse aandeelhouders.
Op de derde plaats vinden we ex-Vendex KBB topman Jan Michiel Hessels. Ook voor Hessels was het een geruchtmakend jaar: hij zag het mismanagement van zijn opvolger Ed Hamming culmineren in de verkoop van zijn baby aan buitenlandse investeerders en hij schaarde zich als president-commissaris bij Euronext aan de zijde van de Fransen in het opvolgingsdrama rond George Möller. Bovendien wist hij zich dit jaar eindelijk met goed fatsoen (lange leve Tabaksblat!) te ontdoen van molensteen Laurus. Kompaan Kees Storm moet als president-commissaris nog wel even door bij het onfortuinlijke supermarktconcern, waar de volgende crisis zich alweer aan lijkt te dienen.
Ex-Heineken-topman Karel Vuursteen (4), vorig jaar nog een van de grootste stijgers op de lijst, liet zeer onlangs zijn president-commissariaten bij Ahold en Randstad vallen, omwille van gezondheidsredenen. Vooral het afscheid van Ahold, waar hij overigens wel commissaris blijft, zal de bierige Vuursteen weinig hartzeer berokkenen. En met die nieren valt het misschien ook wel mee. Zijn Bourgondische levenswijze heeft Vuursteen in elk geval nog niet afgelegd.
Ook de rest van de top-10 wordt, evenals vorig jaar, bevolkt door vertegenwoordigers van de gevestigde orde. In een recessie grijpt het bedrijfsleven nu eenmaal graag terug op onopvallende mannen (in de hele top 100 staan slechts zes vrouwen) met bewezen kwaliteiten en op ex-politici - bij voorkeur uit PvdA-gelederen - die de weg in Den Haag weten. Celebrity-bestuurders die het vooral van hun charisma moeten hebben zijn veel minder gewild, zeker na alle boekhoud- en beloningsschandalen. Niet voor niets wordt de top-100 aangevoerd door de 'grijze muizen' Van Lede en Jacobs.
Ook de grootste stijgers op de lijst behoren tot de categorie conservatieve, degelijke bestuurders: Dolf van den Brink (21, ex-ABN Amro), Peter Elverding (27, topman DSM) en Jan Hommen (30, cfo Philips) en verder bijvoorbeeld Harry Pennings (16, ex-Océ) en Pieter Bouw (18, ex-KLM) zijn allen afkomstig uit bancaire en industriële grootbedrijven met een lange historie. De grootste stijger is overigens de Neder-Marokkaan René Dahan (11), ook wel 'Nederlands hoogste allochtoon' genoemd. De voormalig vice-president van ExxonMobil heeft Karel Vuursteen inmiddels opgevolgd als president-commissaris bij Ahold en is verder commissaris bij Aegon, TPG en VNU. Wellicht is Dahans snel stijgende ster de voorbode van meer diversiteit aan de top van het Nederlandse bedrijven, in navolging van de VS waar diversity in boards een onomkeerbare trend is.
Henny de Ruiter is de grootste daler van de lijst en komt zelfs niet meer voor in de top-100. Vlak voor de zomer nam De Ruiter afscheid als commissaris van Shell, waar hij - na Ahold - met een tweede boekhoudschandaal geconfronteerd werd en als voormalig Shell-man moest meemaken hoe zijn ex-collega's de Koninklijke door het slijk haalden. Ook Leo Berndsen, die zijn P&O Nedlloyd eigenlijk de veilige haven wist binnen te loodsen en bijvoorbeeld Dudley Eustace, vorig jaar beiden nog in de top-10, trokken zich na een aantal tropenjaren verder terug uit zware, tijdverslindende toezichtfuncties.
Shell-topman Jeroen van der Veer vinden we terug op nummer 14 van de lijst. Van der Veer is commissaris bij De Nederlandsche Bank en bij Unilever. Je zou toch denken dat hij momenteel wel iets anders aan zijn hoofd heeft, of dat de Shell-commissarissen hem zouden tegenhouden.
Het aantal actieve bestuurders dat commissariaten bekleedt, is trouwens evenals vorig jaar redelijk hoog: één op de vier commissarissen in de top-100 heeft nog een andere topfunctie. Zo vinden ook Aad Veenman (NS), Antony Burgmans (Unilever) en de al eerder genoemde Peter Elverding en Jan Hommen nog tijd om elders in de potten te roeren.

Spreiding van macht
De lijst telt overigens aardig wat nieuwkomers: een kwart van de top 30 is in een jaar tijd ververst. Een historische vergelijking sinds 1992 maakt duidelijk dat het old boys network al ruim tien jaar aan het uiteenvallen is. Commissariaten worden niet langer exclusief vervuld door van gegoede families afkomstige bestuurders die elkaar sinds het studentencorps baantjes toespelen.
In 1986 had nog zo'n tachtig procent van de topmanagers een familielid met eveneens een topfunctie; nu is dat hoogstens twintig procent. Weliswaar is er een harde kern binnen het commissariaat met mannen als bijvoorbeeld Aarnout Loudon en Jan Kalff die al sinds 1986 tot de topcommissarissen behoren, maar de macht raakt steeds meer gespreid. Zo bekleedden in 1986 nog 176 commissarissen tenminste twee topfuncties bij een onderneming uit de top-100; anno 2004 zijn dat er nog maar 95.
De spreiding van de macht blijkt ook uit de verschuiving in de ondernemingen die traditioneel de meeste bestuurders leveren voor toezichtfuncties.Kwamen in 1986 nog maar liefst 17 van de commissarissen in de top-100 bij het chique ABN Amro vandaan, anno 2004 zijn dat er nog maar vijf. Tegenwoordig worden ook commissarissen die hun werkzame leven hebben gesleten bij bedrijven als BNG, Essent, Hagemeyer, Schiphol of Wolters Kluwer met open armen ontvangen.
Zo bezien is de maximering van het aantal commissariaten uit de code-Tabaksblat mosterd na de maaltijd. Het old boys network is allang uiteengespeeld, er is alleen een ander netwerk voor in de plaats gekomen. Voor bijvoorbeeld vrouwen zijn de gelederen nog steeds gesloten. Sinds 1986 is er op dit punt nauwelijks vooruitgang geboekt: van vijf vrouwen toen naar zes vrouwen nu. Het door Trude Maas gesignaleerde 'We hebben al een vrouw'-syndroom zal gedeeltelijk verantwoordelijk zijn voor de stagnatie, in combinatie met de recessie. Bedrijven zijn druk met hun portemonnee en hebben weinig tijd voor hun maatschappelijke profilering. Ook het aantal buitenlandse commissarissen stagneert, na een aanvankelijke stijging. Waren er in 1986 nog maar vier buitenlandse commissarissen, in 1998 waren dat er negen. Dit jaar zijn tien van de honderd commissarissen van buitenlandse afkomst, waaronder drie Belgen. De aanvankelijke toename zet dus niet door als gevolg van de stagnerende fusie- en overnamemarkt. Bovendien verdwijnen sommige buitenlandse toezichthouders weer via de achterdeur, als de fusie toch niet blijkt te brengen wat men ervan had verwacht. Dezelfde stagnatie geldt voor de zo gewenste verjonging in het commissariaat. De gemiddelde leeftijd ligt op 61 jaar en dat is zelfs een jaar hoger dan in 1986. Als Morris Tabaksblat echt een doorbraak in het commissariaat had willen forceren, had hij zijn best practices voor de samenstelling van de raad van commissarissen moeten uitbreiden met richtlijnen voor leeftijd, geslacht en nationaliteit. De top-100 zou er dan wel eens heel anders hebben kunnen uitzien.

Top 100 COMMISSARISSEN 2004
2004	2003	1998	Naam (leeftijd)	Hoofdfunctie
1	(1)	(39)	Lede, mr. C.J.A. (Kees)1942	ex-voorzitter VNO RvB Akzo Nobel
voorzitter DNB
voorzitter Heineken
voorzitter Sara Lee/DE
commissaris Philips
commissaris Reed Elsevier
commissaris Akzo Nobel
commissaris Air France KLM
Buitenlandse commissariaten: L'Air Liquide/Sara Lee
Nevenfuncties: Insead, PVK
2	(2)	(8)	Jacobs, dr. Aad G.1936	ex-voorzitter RvB ING
voorzitter Shell
commissaris ING
voorzitter VNU
commissaris Buhrmann
commissaris IHC Caland
Verder: voorzitter Imtech
Nevenfuncties: Nat.Fonds Kunstbezit, Beatrixfonds, Artsenpensioenfondsen/PGGM
3	(4)	(52)	Hessels, mr. Jan-Michiel1942	ex-voorzitter Hoofddirectie Vendex KBB
commissaris Philips
commissaris Fortis
commissaris Heineken
voorzitter Euronext
commissaris Schiphol
Verder: commissaris Vopak
Nevenfuncties: Buitenplaatsen, Rijksmuseum, MC Haaglanden, CDA
4	(7)	(61)	Vuursteen, ir. Karel1941	ex-voorzitter RvB Heineken
commissaris Ahold
commissaris ING
commissaris Akzo Nobel
commissaris Heineken
Verder: voorzitter Head, voorzitter Petroplus
Buitenlandse commissariaten: AB Electrolux, Henkel
Nevenfuncties: Concertgebouw, WNF
5	(14)	(43)	Storm RA, mr. Kees J.1942	ex-voorzitter RvB Aegon
commissaris Aegon
voorzitter KLM
voorzitter Wessanen
commissaris Pon
Verder: voorzitter Laurus
Buitenlandse commissariaten: Baxter, Interbrew
Nevenfuncties: Conference Board/European Round Table
6	(9)	(4)	Loudon, jhr.mr. Aernout A.1936	ex-voorzitter RvB Akzo Nobel
voorzitter ABN AMRO
voorzitter Akzo Nobel
commissaris Shell
Buitenlandse commissariaten: Allianz
Nevenfuncties: Rembrandt, Conference Board
7	(11)	(12)	Tabaksblat, mr. Morris1937	ex-voorzitter RvB Unilever
voorzitter Aegon
voorzitter Reed Elsevier
voorzitter TPG
Buitenlandse commissariaten: Renault Nissan, Salamon Smith Barney
Nevenfuncties: RUL/Nijenrode, War Trauma Foundation, Corporate Governance
8	(18)	()	Stevens, mr. Willem F.C.1938	advocaat Baker & McKenzie
voorzitter NIB Capital
commissaris Aegon
commissaris Schiphol
Verder: voorzitter Borstlap, commissaris TBI, commissaris Heerema
Nevenfuncties: Historisch Museum, Concertgebouw, AZL
9	(12)	(33)	Veen, ir. Maarten C. van1935	ex-lid RvB RSV voorzitter RvB Hoogovens
commissaris Corus
commissaris ABN AMRO
commissaris Akzo Nobel
voorzitter Volker Wessels
Verder: commissaris Imtech
Buitenlandse commissariaten: RAND-Europe
Nevenfuncties: De Nieuwe Kerk, Concertgebouworkest, Hollandsche Mij der Wetenschappen, E.E.T.
10	(16)	()	Kok, Wim1938	ex-minister-president (PvdA)
commissaris Shell
commissaris ING
commissaris TPG
commissaris KLM
11	()	()	Dahan, ir. René1941	ex-vice-president ExxonMobil
commissaris Aegon
voorzitter Ahold
commissaris VNU
commissaris TPG
12	(26)	(25)	Dik, prof.ir, Wim1939	ex-voorzitter RvB KPN staatssecretaris D66
commissaris ABN AMRO
commissaris Unilever
Verder: voorzitter Gansewinkel, commissaris Tele Atlas, commissaris Ernst & Young,
Buitenlandse commissariaten: commissaris AVIA, commissaris Logica CMG
Nevenfuncties: Muziekinstrumenten, Boerhaave, Carré, TUD,
13	(19)	(95)	Hoek, prof.mr. Paul C. van den1939	advocaat Stibbe
voorzitter Buhrmann
commissaris Euronext
Verder: commissaris ASMI, voorzitter Ballast Nedam, voorzitter Robeco, voorzitter Wavin
Nevenfuncties: Justitie, Luchtvaartbelangen, Ambrig
14	(6)	()	Veer, drs.ir. Jeroen van der1947	voorzitter Groepsdirectie Shell
commissaris Unilever
commissaris DNB
15	()	(19)	Pennings, dr J.V.H. (Harrie)1934	ex-voorzitter RvB Océ
voorzitter Essent
commissaris Wolters Kluwer
commissaris Océ
Verder: voorzitter Ahrend, voorzitter LIOF, commissaris Heijmans
Nevenfuncties: AZL
16	(27)	()	Koopmans, prof.dr. Lense1943	hoogleraar RUG ex-voorzitter RvB TBI
voorzitter Rabobank
commissaris Nuon
Verder: commissaris Huntsman, commissaris IHC Holland, commissaris NOM, commissaris TNO/
Nevenfuncties: Ziekenuis Groningen, ABP, Zorgverzekeraars
17	()	(22)	Bouw, prof.drs. Pieter1941	ex-president-directeur KLM
commissaris DNB
commissaris Nuon
voorzitter CSM
commissaris Océ
Buitenlandse commissariaten: president Swiss Air
Nevenfuncties: VUA, VU Medisch Centrum
18	(15)	()	Risseeuw, drs. A.H.J. (Ton)1936	ex-president-directeur Getronics
voorzitter KPN
commissaris Heineken
Verder: commissaris TNO, voorzitter Samas, commissaris Blokker, commissaris NPM
Nevenfuncties: Nijenrode, Deloitte
19	(13)	(71)	Kroes, mevr.drs. Neelie1941	ex-minister V&W (VVD)
commissaris NS
commissaris New Skies Satellites
commissaris P&O Nedlloyd
Verder: commissaris Ballast Nedam, commissaris Corio, commissaris Lucent Nl, commissaris Thales, commissaris Volvo
Nevenfuncties: Rembrandthuis, Nijenrode, Nelson Mandela Children Fund, Delta Psychiatrisch
20	()	()	Brink, prof.dr. R.G.C. van den (Dolf)1948	ex-lid RvB ABN AMRO
commissaris Akzo Nobel
voorzitter Waterschapsbank
Verder: voorzitter Center Parcs, commissaris Moolen, commissaris Oranje-Nassau, commissaris Polynorm, commissaris Samas/
Nevenfuncties: Stedelijk Museum, UVA, Nijenrode, VUA, Thuiszorg A'dam
21	(25)	()	Herkströter RA, prof.drs. Cor A.J.1937	ex-voorzitter Groepsdirectie Shell
voorzitter ING
voorzitter DSM
Buitenlandse commissariaten: Robert Bosch
Nevenfuncties: hoogleraar UVA, EUR, NIVRA, Fondsenreglement
22	(28)	()	Minderhoud, Marinus1946	ex-lid RvB ING
commissaris Rabobank
commissaris Nuon
Verder: voorzitter Getronics, voorzitter Vodafone Libertel
23	()	(62)	Walravens, prof.dr. Arnold H.C.M.1940	zelfstandig adviseur
commissaris Rabobank
commissaris Achmea
commissaris CSM
Verder: voorzitter Wolters Kluwer Nl
24	(23)	()	Veenman, dr.ir. Aad W.1947	president-directeur NS ex-Stork
commissaris Rabobank
Verder: voorzitter Ten Cate, commissaris Athlon
25	(24)	(24)	Burgmans, Anthony1947	voorzitter RvB Unilever
commissaris ABN AMRO
Buitenlandse commissariaten: commissaris BP(UK), Allianz
Nevenfuncties: Mauritshuis, Nijenrode
26	()	()	Elverding, mr. Peter A.F.W.1948	voorzitter RvB DSM (HRM)
commissaris DNB
commissaris VNU
Nevenfuncties: RUM, Revalidatiecentrum, VNO, Management Studies
27	()	(44)	Westdijk, mr. N.J. (Klaas)1941	ex-vz RvB Furness ex-vz RvB Pakhoed ex-vz RvB Connexxion
commissaris Fortis
voorzitter Eneco
commissaris Wolters Kluwer
Verder: voorzitter Connexxion
Nevenfuncties: Distributieland, Fondsenreglement, Havenraad
28	(10)	(66)	Meijer, Wim1939	ex-Staatssecr. CRM ex-CvdK Drenthe (PvdA)
voorzitter Nuon
voorzitter NS
commissaris NFMO
Verder: commissaris TBI
Nevenfuncties: NOS, Kröller-Müller, Leidse Onderwijsinstellingen, Mijnraad
29	(17)	(11)	Kalff, mr. Peter Jan1937	ex-voorzitter RvB ABN AMRO
voorzitter Schiphol
voorzitter Hagemeyer
commissaris Volker Wessels
Verder: commissaris Stork
Buitenlandse commissariaten: AON
Nevenfuncties: Singer Museum, Concertgebouw, RUL, Leeuwenhoekziekenhuis, Kanker Instituut, Conference Board
30	()	()	Hommen, drs.mr. Jan H.M.1943	vice-voorzitter RvB Philips
commissaris Ahold
commissaris TPG
31	()	()	Brinkman, mr.drs. L.C. (Elco)1948	voorzitter AVBB
commissaris Du Pont de Nemours (Nederland)
commissaris Philip Morris Holland
Verder: voorzitter AM, commissaris FGH, commissaris NOB/
Nevenfuncties: Prins Bernhard Cultuurfonds, Nederlandse Opera, VUA, Rode Kruis, VROM-Raad, SER, Staatsbosbeheer, VNO, ABP
32	()	(70)	Halberstadt, prof.drs. Victor1939	hoogleraar RUL
commissaris KPN
commissaris TPG
Buitenlandse commissariaten: DaimlerChrysler, PA, Chugai, Goldman Sachs
Nevenfuncties: Concertgebouw, SER, GAK
33	(20)	()	Brentjens, drs. Joep L.1940	ex-voorzitter RvB VNU
commissaris VNU
voorzitter Océ
Verder: voorzitter Heijmans, voorzitter RSDB/
Nevenfuncties: KUN
34	()	()	Voser, Peter (Zwi)1958	cfo Groepsdirectie Shell ex-cfo ABB (Zwi)
commissaris Aegon
35	()	()	Heijden LLM, prof.mr.dr. Paul F. van der1949	hoogleraar UVA
commissaris ING
commissaris Nuon
Verder: commissaris PinkRoccade, commissaris Smit Internationale
Nevenfuncties: Hogeschool Amsterdam, Kanker Instituut, SER, Hofhouding, rechter, ILO
36	()	()	Lugt, Godfried J.A. van der1940	ex-voorzitter RvB ING
commissaris ING
voorzitter Siemens Nl
Verder: commissaris Grontmij
Nevenfuncties: Concertgebouworkest, Historisch Museum, Stadsherstel, AZG, Oude Armenkantoor, Fontis, Gak
37	(5)	(31)	Eustace Dudley C. (UK)1936	ex-vice-voorzitter RvB Philips
commissaris Aegon
commissaris KPN
commissaris Hagemeyer
38	()	()	Olijslager, drs. André A.1944	voorzitter Concerndirectie Friesland CDF
commissaris ABN AMRO
Verder: commissaris Center Parcs, commissaris NPM
Nevenfuncties: Fries Museum, Cartesius, TUT, Export, VNO, Zuivel
39	()	()	Zwartendijk, Rob1939	ex-lid RvB Ahold
commissaris Buhrmann
voorzitter Nutreco
Verder: commissaris Randstad, voorzitter Numico
Nevenfuncties: Esade (Sp)
40	()	()	Cook, mevr. Linda Z. (USA)1958	lid Groepsdirectie Shell
commissaris Intergen
Buitenlandse commissariaten: commissaris Boeing
41	()	()	Bijvoet, ir. Bernhard1940	ex-voorzitter RvB Campina
commissaris Rabobank
commissaris Essent
Verder: commissaris Cehave Landbouwbelang
42	()	()	Kist, mr. Ewald1944	ex-voorzitter RvB ING
commissaris Philips
commissaris DSM
Nevenfuncties: Grotius, Insead, Leuven Gent, Carnegie, Rode kruis, Veiligheid, VNO
43	()	()	Wijk, drs. commissaris M. van (Leo)1946	vice-president RvB Air France KLM
commissaris Aegon
Verder: commissaris Randstad
Nevenfuncties: Kennemer Gasthuis, Toerisme, Distributieland
44	()	()	Maas-de Brouwer, mevr.drs. Trude A.1946	president Hay Vison Society
commissaris ABN AMRO
commissaris Schiphol
Verder: commissaris Philips Nl
Nevenfuncties: Nuffic, Van Leer, Vrouwenbeweging, Eerste Kamer (PvdA), TNO
45	()	(79)	Bodt, ir. Henk1938	ex-lid RvB Philips
commissaris DSM
voorzitter ASML
Verder: commissaris Delft Instruments
46	()	()	Ruys, mr. Anthony1947	voorzitter RvB Heineken
commissaris Sara Lee/DE
Buitenlandse commissariaten: GTECH (USA)
Nevenfuncties: De Veerstichting, ICC, Toerisme
47	()	(37)	Hovers, dr. Jan C.M.1943	ex-voorzitter RvB Stork ex-voorzitter Océ
commissaris DNB
commissaris Ericsson Telecommunicatie
Verder: commissaris Grolsch, commissaris GTI, commissaris Randstad
Nevenfuncties: KUB
48	()	()	Hendrikx, mr. J.A.M.1941	ex-CvdK Overijssel
commissaris BNG
commissaris Essent
Verder: voorzitter Scania Nl
Nevenfuncties: Zorgsector
49	()	()	Abrahamsen, drs. Rob J.N.1938	ex-cfo KLM
commissaris Pon
commissaris TPG
Verder: voorzitter SNT, commissaris BAM
50	()	()	Jong, drs. Jan Maarten de1945	ex-lid RvB ABN AMRO
commissaris Heineken
commissaris Nutreco
Verder: commissaris BASF Nl, commissaris Dura Vermeer, commissaris "'s-Gravenhage"
Nevenfuncties: Prins Bernhard Cultuurfonds, INSEAD, De Nieuwe Kerk
51	()	(27)	Land, Andrew H.1939	ex-voorzitter RvB Hagemeyer
commissaris HAL
voorzitter P&O Nedlloyd
Verder: commissaris Aalberts, commissaris Wavin
Nevenfuncties: Fondsenreglement
52	()	()	Peelen, drs. Jan1940	ex-lid RvB Unilever
commissaris Friesland Coberco Dairy Foods Holding
commissaris Buhrmann
Verder: voorzitter VVAA, commissaris Arcadis
Nevenfuncties: RUW
53	()	()	Vorm MBA, Martijn van der1958	voorzitter RvB HAL
commissaris Univar
Verder: commissaris Boskalis, commissaris Vopak
54	(22)	(28)	Langman, mr.drs. Harrie1931	ex-lid RvB ABN AMRO
voorzitter HAL
voorzitter Van Lanschot
Buitenlandse commissariaten: Sonepar
Nevenfuncties: Teldersstichting, ELES
55	()	()	Fröhlich, dr. Fritz W. (D)1942	ex-cfo Akzo Nobel
commissaris Acordis
commissaris ASML
Verder: commissaris Allianz NL, commissaris Draka, voorzitter Randstad
Nevenfuncties: lid Beleggingscie. ABP
56	()	(41)	Moerland, prof.dr. Piet W.1949	lid RvB Rabobank ex-hoogleraar KUB
commissaris Essent
Nevenfuncties: NOAA
57	()	()	Eisma, prof.mr. Sjoerd E.1949	advocaat De Brauw Blackstone Westbroek
commissaris Rabobank
commissaris HAL
Nevenfuncties: Kröller-Müller, RUL, VEUO
58	()	()	Streppel, drs. J.B.M. (Joseph)1949	cfo RvB Aegon
commissaris KPN
Nevenfuncties: Euronext, AFM
59	()	()	Duisenberg, dr. Wim F.1935	ex-president ECB ex-minister van Financi�n (PvdA)
commissaris Rabobank
commissaris KLM (Air France)
60	(8)	(50)	Berndsen RA, drs. Leo J.M.1942	ex-voorzitter RvB Nedlloyd
commissaris Rabobank
Verder: voorzitter Corus NL
61	()	()	Sharman of Redlynch OBE, lord Colin M. (UK)1943	ex-chairman KPMG International
commissaris ABN AMRO
commissaris Reed Elsevier
62	()	(81)	Boer-Kruyt, mevr.drs G.J. de1944	persoonlijk adviseur
commissaris Reed Elsevier
commissaris Sara Lee/DE
Verder: commissaris Imtech
Nevenfuncties: SNV
63	(30)	()	Lier Lels, mevr.ir. Marike E. van1959	coo RvB Schiphol
commissaris KPN
Verder: commissaris United Services Group
Nevenfuncties: Design Academy, TUD, Baak, VNO, Koning Willem I
64	()	()	Bergh, mr. Rob F. van den1950	voorzitter RvB VNU
commissaris Pon
Verder: commissaris NPM Capital
65	()	()	Goorbergh, Dr. Wim M. van den1948	oud-plv.voorzitter RvB Rabobank
commissaris BNG
commissaris NIB Capital
Verder: commissaris Athlon
Nevenfuncties: St.Kunst en Zaken, Noord Brabants Museum, KUB (Tias)
66	()	(45)	Wiechers, ir W.Kees1940	ex-voorzitter RvB Essent
commissaris BNG
commissaris Optas
Verder: commissaris BAM, commissaris MCB
67	()	()	Pieterse, drs. Rob1942	ex-voorzitter RvB Wolters Kluwer
commissaris Essent
commissaris CSM
Verder: commissaris Wegener, commissaris Grolsch
Nevenfuncties: VEUO, Euronext, Corporate Governance, EALIC
68	()	()	Baan, drs. Adri1942	ex-lid RvB Philips
commissaris Wolters Kluwer
commissaris Océ
commissaris Volker Wessels
Verder: commissaris ASMI
69	(29)	(9)	Maljers, prof.drs. Floris A.1933	ex-voorzitter RvB Unilever
commissaris Air France KLM
commissaris SHV
Buitenlandse commissariaten: RAND-Europe, BP
Nevenfuncties: Rijksmuseum, Concertgebouw, Rotterdam School of Management
70	()	()	Koffrie, drs. Frans H.J.1952	voorzitter RvB Buhrmann
commissaris Wessanen
Verder: commissaris Vodafone Libertel
71	()	(30)	Dijk, drs. Jacques A.N. van1938	ex-vice-president Sara Lee Corp.
voorzitter Delta Lloyd
commissaris Wessanen
Verder: commissaris Transavia
Nevenfuncties: UU
72	()	()	Maas, drs.ing. Cees1947	cfo/plv.voorzitter RvB ING ex-Thesaurus-Generaal Ministerie van Financi�n
commissaris NFMO
Nevenfuncties: Rotterdams Philharmonisch Orkest, ELES, IIF, Trilateral Cie.Europe
73	()	()	Werf, Johan G. van der1952	lid RvB Aegon
commissaris Delta
74	()	()	Miert, prof.mr. Karel A. commissaris M. van (B)1942	ex-lid Europese Commissie voorzitter Nijenrode
commissaris Philips
commissaris Wolters Kluwer
75	()	()	Collee, mr. C.H.A. (Dolf)1952	lid RvB ABN AMRO
commissaris NFMO
Nevenfuncties: TUT, VNO
76	()	()	Graaf, drs. Ton van de1935	ex-secretaris-generaal Ministerie Algemene Zaken
commissaris DNB
commissaris Philip Morris Nl
77	()	()	Cremers, dr. Frans J.G.M.1952	cfo VNU
commissaris NS
78	()	()	Zwarts, Hans1940	ex-voorzitter RvB Randstad
commissaris NS
commissaris Nuon
Nevenfuncties: KUB (Tias), KvK, Distributieland
79	()	()	Stomberg, dr. Rolf W.H. (D)1940	ex-ceo BP Oil International
commissaris Reed Elsevier
commissaris TPG
80	()	(64)	Woudenberg, mr. Cees van1948	lid RvB KLM (HRM)
commissaris DSM
Nevenfuncties: Management Studies, VNO
81	()	()	Smits RA, mr.drs. Marcel H.M.1961	cfo RvB KPN
commissaris Delta Lloyd
Nevenfuncties: VNO
82	()	(92)	Vermeulen, ir. Pim O.1947	voorzitter RvB BNG
voorzitter BNG
commissaris Volker Wessels
Nevenfuncties: Stedelijke Vernieuwing, Veiligheid
83	()	()	Vries, prof.dr. Bert de1938	ex-minister Sociale Zaken (CDA)
commissaris Eneco
commissaris Van Lanschot
Verder: commissaris Imtech, commissaris United Services
Nevenfuncties: Expertise Centrum
84	()	()	Angenent RA, drs. Willy C.J.1940	ex-voorzitter RvB Laurus
voorzitter Vedior
voorzitter NFMO
85	()	()	Ligthart, drs. Loek J.A.M.1938	ex-plv.voorzitter RvB DSM
commissaris IHC Caland
commissaris Nutreco
Verder: voorzitter Hoek Loos
Nevenfuncties: Babson College (USA), Mijnraad
86	()	()	Baardewijk, ir. A.P.H. van1936	ex-voorzitter RvB Volker Wessels
voorzitter IHC Caland
commissaris Volker Wessels
Verder: commissaris Van Oord
87	()	(26)	Wijffels, drs. Herman H.F.1942	voorzitter SER ex-voorzitter Hoofddirectie Rabobank
commissaris Sara Lee/DE
commissaris SHV
Nevenfuncties: Rijksmuseum, KUB, UMC, Natuurmonumenten, Benelux, PGGM
88	()	()	Houben, mr. Frank J.M.1939	ex-CvdK Brabant
commissaris Essent
commissaris Waterschapsbank
Nevenfuncties: Nederland Distributieland
89	()	()	Blanc, prof.dr. commissaris C.M. le (Bart)1946	ex-secretaris-generaal Oost-Europabank
commissaris BNG
commissaris RBC Finance
90	()	(29)	Berghe, mevr.prof.dr. Lotgart A.A. Van den (B)1951	Hoogleraar Rijksuniversiteit Gent
commissaris SHV
commissaris CSM
Buitenlandse commissariaten: commissaris CAPCO (B)
91	()	()	Rietbergen, mr. J.P.F.M. (Pieter)1944	directeur OPTAS
commissaris OWM CZ
Nevenfuncties: VEB
92	()	()	Scheffers RA, Henk1948	directeur SHV
commissaris Wolters Kluwer
93	()	()	Laan, mr. Remmert J. (Fr)1942	vennoot Lazard Frères
commissaris Vedior
commissaris KLM
Nevenfuncties: Descartes, Insead
94	()	()	Raad, drs. M.P.M. (Theo)1945	ex-lid RvB Metro (D) ex-lid RvB SHV ex-lid RvB Ahold
commissaris CSM
commissaris Hagemeyer
95	()	()	Bergh, drs. Maarten A. van den1942	ex-vice-voorzitter Groepsdirectie Shell
commissaris Shell
Buitenlandse commissariaten: British Telecom
96	()	()	Roobeek, mevr.prof.dr. Annemiek J.M.1958	hoogleraar Nijenrode
commissaris Fortis
Verder: commissaris PCM
97	()	()	Slechte, ir. Jan J.1937	ex-president Dir Shell Nl
commissaris Fortis
Verder: commissaris Samas
Nevenfuncties: TUD, PUM, Tubercolose
98	()	(72)	Meysman, Frank commissaris V. (B)1952	ex-voorzitter RvB Sara Lee/DE
commissaris VNU
Verder: commissaris Grontmij/aABN
Buitenlandse commissariaten: AstraZeneca
99	()	()	Duyne, drs. J. Fokko van1942	ex-joint ceo Corus ex-voorzitter RvB Hoogovens
commissaris DNB
Verder: commissaris OPG, commissaris Samas, commissaris TenneT/l
100	()	()	Schraven, mr. Jacques H.1942	voorzitter VNO-NCW
commissaris Nuon
Verder: commissaris Fortis Obam, commissaris Oranje-Nassau
Nevenfuncties: Mauritshuis, Philharmonisch Orkest R'dam, Clingendael, PUM, SER

Verantwoording
Een commissaris komt in aanmerking voor de top-100 als hij of zij twee toezichtfuncties in de top-100 ondernemingen bekleedt. Het aantal punten per commissariaat wordt bepaald door het eigen vermogen van het bedrijf in kwestie. Bij actieve bestuurders die daarnaast commissariaten bekleden, wordt ook de hoofdfunctie meegeteld. Een president-commissariaat wordt extra gewaardeerd, evenals buitenlandse commissariaten. De top-100 is een momentopname. Peildatum is 1 augustus 2004, hoewel mutaties waar mogelijk nog zijn verwerkt.