TOPMANAGEMENT
Business as usual Weinig invloed Tabaksblat op benoeming commissarissen
2004/02/01 in Elan p.34 - 36 door Jos van Hezewijk
Schema Waarom kwamen en gingen de commissarissen?
Nadat in 2003 het laatste restje ontmaskerde charismatische leiders door de achterdeur de vergaderzaal van de commissarissen heeft verlaten, lijkt de gezapige rust weergekeerd in het old boys netwerk. Maar dankzij Tabaksblat zijn de boys niet meer onaantastbaar.
Tijdens de hype van de nieuwe economie leek het er op dat charismatische leiders als oud-topman Wim Dik van KPN, Arie Maas van de Bijenkorf en Cees van der Hoeven van Ahold het old boys network van multi-commissarissen stormerhand zouden veroveren. Niets was minder waar. Charisma bleek geen garantie voor kwaliteit en in de nasleep van hun ontmaskering als succesvol ceo, konden zij het afgelopen jaar commissariaten inleveren. Het vertrek van commissarissen om 'persoonlijke redenen' komt daarom nog steeds vaak voor (21 procent).
De voormalige lievelingen van de aandeelhouders werden vervangen door grijze old boys als oud-bestuurder Adri Baan van Philips, Leo Berndsen van Nedlloyd, Jac van Dijk van Sara Lee, Marinus Minderhoud en Hessel Lindenbergh van ING, Rob Abrahamsen van KLM, Kees van Lede, Fritz Frölich en Jean den Hoed van Akzo Nobel en Bernard Bijvoet van Campina. De oud-voorzitter van het VNO, Van Lede, werd zelfs meteen de invloedrijkste commissaris van Nederland. Het was alsof niemand binnen het bedrijfsleven ooit van corporate governance had gehoord. De mega-aandeelhouders - onze pensioenfondsen en verzekeraars - stemden er vrolijk mee in.
Vele van de multicommissarissen kregen er een voorzitterschap bij; bijna de helft van de 113 commissarissenbenoemingen bij de top-500 bedrijven zijn multi-commissarissen. De gemiddelde leeftijd van toetreden van deze old boys steeg dan ook naar de hoogste leeftijd van de afgelopen tien jaar, namelijk 60. Dat hiermee de rust in de raden van commissarissen redelijk is hersteld blijkt uit het feit dat het voortijdig vertrek daalde van 71 procent in 2002 naar 54 procent in het afgelopen jaar. De gemiddelde leeftijd van aftreden steeg naar 64 jaar. Verder waren de aantallen van aan- en aftredende commissarissen erg laag, wat eveneens duidt op rust ondanks alle opwinding rond de Commissie Tabaksblat.
Naast de de multi-commissarissen waren ook de politici in deze economische recessie weer helemaal terug van weggeweest. Ondanks zijn smadelijke vertrek uit de politiek, vloog oud-minister president Wim Kok met vier zeer zware commissariaten de top-10 van het old boys netwerk binnen. Ook zijn mislukte CDA-tegenstrever van weleer, Elco Brinkman, mag zich verheugen in grote belangstelling van de old boys. Maar het commissariaat van deze voorzitter van het Algemeen Verbond Bouwbedrijf bij bouwbedrijf BAM deed wel menigeen de wenkbrouwen fronsen. Overigens zal Wim Kok binnenkort wellicht niet meer de hoogst scorende PvdA’er zijn in het old boys netwerk, want ook de afgetreden topman van de Europese Centrale Bank, Wim Duisenberg, heeft zich inmiddels aangediend. Al langer levert de politiek vrouwen aan het old boys netwerk. De nummer 1, VVD-prominent Neelie Kroes, kreeg er nog een commissariaat bij evenals haar partijgenoot Sybilla Dekker. Maar ook onder de vrouwelijke commissarissen is de PvdA inmiddels salonfähig: Trude Maas-de Brouwer en Ella Vogelaar kwamen het afgelopen jaar een treetje hoger.
Helaas voor de 'vrouwenbeweging': de politiek geeft en neemt. Sybilla Dekker en Karla Peijs werden gevraagd voor kabinetsposten en konden geen 'nee' zeggen.
Bij de Telegraaf stapte grootaandeelhoudster mevrouw Brewer-de Koster op. Daar staat tegenover dat Annemiek Fentener van Vlissingen weer is opgenomen in de RvC van SHV, het bedrijf van haar familie.
Dat reorganisaties voor veel wisselingen - zowel erin (29 procent) als eruit (16 procent) - in de RvC's zorgden, komt vooral door enkele buitenbeentjes in het bedrijfsleven. Coöperatieve verzekeraar Achmea zuiverde, geheel in lijn met trends in politiek en bedrijfsleven, haar joint venture Eureko van buitenlanders en plaatste er eigen commissarissen in. Haar gedoodverfde zuster, de coöperatieve Rabobank, vernieuwde de RvC met vele multi-commissarissen, waaronder bovengenoemde Wim Duisenberg.
Ook de privatisering van het Rotterdamse Havenbedrijf zorgde voor een aanwas van linkse old boys. De voormalige vice-voorzitter van het FNV, Ella Vogelaar, maakt inmiddels deel uit van dit gezelschap. Je zou bijna concluderen dat er niets aan de hand is. Er wordt in het geheel niet geanticipeerd op de regels in het kader van corporate governance van de Commissie Tabaksblat. Of is het stilte voor de storm?
| Waarom kwamen en gingen de commissarissen? |
|---|
| |
| ERIN % |
| Reden | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 |
| Opvolging | 52 | 48 | 51 | 36 | 36 | 37 | 39 | 52 | 43 | 39 |
| Fusie | 2 | 1 | 1 | 9 | 10 | 1 | 6 | - | - | - |
| (Ver)koop | - | 2 | 1 | 2 | 7 | 11 | 16 | 10 | 11 | 2 |
| Reorganisaties | 9 | 7 | 7 | 14 | 10 | 4 | 6 | 9 | 19 | 29 |
| Uitbreiding | 11 | 15 | 4 | 6 | 4 | 18 | 4 | 8 | 8 | 5 |
| Onbekend | 26 | 27 | 36 | 33 | 33 | 29 | 29 | 21 | 19 | 25 |
| |
| Aantallen (absoluut) | 237 | 201 | 191 | 204 | 192 | 141 | 140 | 99 | 128 | 113 |
| Gemiddelde leeftijd | 55 | 56 | 56 | 58 | 58 | 59 | 59 | 59 | 58 | 60 |
| |
| ERUIT % |
| Reden | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 |
| Leeftijd | 38 | 38 | 48 | 30 | 38 | 27 | 25 | 30 | 20 | 30 |
| Andere baan | 3 | 3 | 1 | 3 | 4 | 2 | 7 | 1 | 4 | 11 |
| Fusie | - | - | - | - | - | 8 | 16 | 8 | - | - |
| (Ver)koop | - | - | 3 | 10 | 3 | 35 | 8 | 8 | 13 | 2 |
| Reorganisatie | 9 | 6 | 5 | 9 | 14 | 1 | 2 | 12 | 14 | 16 |
| Onenigheid | 4 | 5 | 2 | 2 | 1 | 2 | 11 | 9 | 8 | 15 |
| Persoonlijk | 11 | 9 | 16 | 13 | 13 | 6 | 15 | 10 | 26 | 21 |
| Strijdige belangen | 1 | 3 | 1 | 3 | - | 2 | 1 | 8 | 1 | 3 |
| Gezondheid | 1 | 1 | 2 | - | - | - | 2 | 1 | 1 | - |
| Gestorven | 7 | 8 | 7 | 10 | 4 | 5 | 5 | 1 | 4 | 4 |
| Onbekend | 26 | 27 | 15 | 20 | 23 | 12 | 8 | 12 | 9 | 12 |
| Voortijdig (totaal) | 36 | 36 | 37 | 50 | 39 | 61 | 67 | 58 | 71 | 54 |
| |
| Aantallen (absoluut) | 240 | 166 | 146 | 108 | 119 | 120 | 129 | 125 | 102 | 94 |
| Gemiddelde leeftijd | 62 | 63 | 65 | 61 | 65 | 63 | 62 | 62 | 63 | 64 |