TOPMANAGEMENT
Bolkestein abominabel netwerker
1996/10/10 in de Volkskrant p.9 door Marcel Metze en Jos van Hezewijk
Zijn collega-Kamerleden zullen Frits Bolkestein diens optreden als commissaris niet in dank afnemen. Door zijn knullige handelwijze heeft hij hun kansen op een dergelijke lucratieve bijbaan verder verslechterd. Het bedrijfsleven was de laatste jaren toch al niet meer zo happig op politici/commissarissen. Ze staan teveel in de schijnwerpers en als ze in opspraak komen, doen ze ook het imago van het bedrijf geen goed. Door de MSD-affaire is deze risicofactor weer eens bevestigd. Bolkestein zelf mag dan commissaris bij het farmaceutische bedrijf willen blijven, het is de vraag of MSD daar zelf zo gelukkig mee is.
Commissarissen zijn voor een directie vooral van nut als 'netwerker' en Frits Bolkestein heeft die rol op abominabele wijze gespeeld. In feite heeft hij zo'n beetje alle fouten gemaakt die een goede netwerker dient te vermijden. De eerste fout is dat hij zich bij zijn lobby-activiteiten voor MSD direct heeft gericht tot de 'decision maker': de minister. Decision makers zijn meestal wars van directe pogingen tot beinvloeding. Meer succes kan worden verwacht van indirecte pogingen, gericht op degenen die op grond van hun positie of vertrouwensrelatie de mening van deze decision maker kunnen sturen: de 'opinion makers', bijvoorbeeld de topambtenaren. Dat heeft Bolkestein in ieder geval te weinig gedaan. Sterker nog: de kans is groot dat die ambtenaren zich door zijn 'Els'-briefjes gepasseerd hebben gevoeld.
Het schofferen van 'opinion makers' is voor een netwerker bijna een doodzonde. We hoeven dan ook niet verbaasd te staan als mocht blijken dat Bolkesteins MSD-correspondentie via verongelijkte ambtenaren bij de pers terecht is gekomen. Hieruit blijkt trouwens dat een poging tot beinvloeding via de opiniemakers ook voor de netwerker zelf veel veiliger is. Opiniemakers bevinden zich in de publicitaire luwte, zodat het minder opvalt als je poging mislukt.
Wat Bolkestein niet heeft beseft is dat openlijke lobby-briefjes tot mislukken gedoemd zijn en meestal te laat komen. Ze vormen het sluitstuk van een falende 'networking'-aanpak. Goede 'networking' zorgt voor een scala aan informele contacten, zodat opiniemakers en besluitvormers 'als vanzelf' met je belangen rekening houden. Dat was hier blijkbaar niet het geval. Geen wonder ook. De farmaceutische industrie heeft zich jarenlang gericht op de artsen, die immers het meeste invloed hadden op het medicijngebruik. Die situatie is echter veranderd. Het zijn nu de overheid en de verzekeraars die op dit terrein de besluiten nemen. De farmaceutische industrie heeft hier onvoldoende goede contacten mee.
Bolkestein heeft ook toegestaan dat MSD hem op een verkeerde wijze inzette. Hij is opgetreden als lobbyist, als vertegenwoordiger van het bedrijf in de richting van de overheid. MSD had hem juist moeten gebruiken als informatiekanaal vanuit die overheid. Als politicus weet Bolkestein hoe in Den Haag 'de hazen lopen'. Hij kent de relevante politieke ontwikkelingen en weet wie belangrijk zijn. Als politicus/commissaris had hij de directie het best van dienst kunnen zijn door haar laten weten wie zij zelf moesten benaderen en met welke politieke gevoeligheden zij rekening diende te houden.
Overigens zal elke goede netwerker zich verre houden van lobby-activiteiten. Relatienetwerken zijn vooral van belang als bron van informatie en bieden je de mogelijkheid om ontwikkelingen te doorzien en te voorzien. De beste informatie komt juist uit open, informele contacten, waarin belangen geen rol spelen. Als mensen het gevoel hebben dat je iets van ze wilt, zullen ze veel meer geneigd zijn het achterste van hun tong niet te laten zien.
Tenslotte: Bolkesteins grootste fout is misschien wel dat hij niet heeft begrepen dat de goede netwerker uiterst zorgvuldig moet omgaan met zijn imago. Hij is de leider van de grootste politieke partij en heeft de ambitie om premier te worden - en dat moet in Nederland een staatsman zijn die boven partijen en belangen staat. Tegen die achtergrond had hij zo'n poging tot beinvloeding nooit zelf moeten doen. Een beetje politiek leider heeft daar zijn mannetjes voor, zodat hij zelf in de luwte kan blijven. Maar dat heeft Bolkestein niet gedaan. Toen er kritiek op zijn handelwijze kwam, liet hij zien de publieke opinie niet serieus te nemen. Hij mag nog zo hard roepen dat die kritiek hem 'siberisch' laat, hij staat nu te boek als een man die bereid is zich tegen betaling als loopjongen te laten gebruiken en platte commerciele belangen te dienen en die nog arrogant is ook. Dat is een zeer bedenkelijk imago voor een toekomstig premier. In 1998 zijn de volgende verkiezingen. Het lijdt geen twijfel dat de MSD-affaire dan nog niet vergeten zal zijn. En het Nederlandse volk zal zich onwillekeurig afvragen: willen we de integere, vertrouwenwekkende Wim Kok of een hautaine loopjongen als premier?